Powstał w odpowiedzi na pełen przepychu styl barokowy. Ideą klasycyzmu było wniesienie do świata sztuki, architektury i meblarstwa ładu, spokoju i harmonii.

Trochę historii

W epoce klasycyzmu czerpano wzorce z architektury i kultury starożytnej Grecji i Rzymu. Antyk już wcześniej budził zainteresowanie, ale dopiero w połowie XVIII wieku, dzięki prowadzeniu prac archeologicznych, wiedza o nim wzrosła. Ponadto liczni podróżnicy popularyzowali antyczne wzorce. Jednym z nich był Giovanni Battista Piranesi rytownik i architekt z Włoch.

Fot. Koloseum, autor Giovanni Battista Piranesi

Giovanni studiował starożytną architekturę i sztukę oraz wielokrotnie podróżował do antycznych wykopalisk. Wynikiem jego zainteresowań były liczne akwaforty oraz miedzioryty, przedstawiające (często w przerysowany sposób) starożytne budowle. Jego prace zdobyły popularność i miały duże znaczenie dla tworzenia się stylu klasycznego.

Kolejną postacią, która przyczyniła się do popularyzacji sztuki greckiej był Joachim Winckelmann. On także studiował grecką sztukę oraz literaturę. Dziełem jego życia był utwór z dziedziny historii sztuki: Dzieje sztuki starożytnej. Wydanie tej pozycji utożsamia się z narodzinami klasycyzmu.

Fot. Portret Johanna Joachima Winckelmanna autorstwa Raphael Mengs

Cechy klasycyzmu

Chociaż klasycyzm narodził się w odpowiedzi na pełen przepychu barok, nowy styl nie zastąpił z dnia na dzień starego. Przeciwnie: możemy zaobserwować łagodne przechodzenie z jednej estetyki w drugą. Dobrym przykładem jest styl Ludwika XVI, w którym antyki łączą w sobie zarówno przesadną dekoracyjność: znaną z epoki baroku, z geometrycznymi bryłami właściwymi dla klasycyzmu.

Trudno też mówić o konkretnych zasadach, jakimi rządził się styl klasyczny. To raczej pewien kierunek estetyczny, który wcielano w sztukę, architekturę i meblarstwo. Możemy jednak wyróżnić pewne cechy i motywy typowe dla tego stylu:

• Dekoracje stały się dużo skromniejsze i bardziej wyważone w porównaniu do epoki baroku. Ponadto chętnie wykorzystywano motywy typowe dla sztuki i architektury starożytnej Grecji i Rzymu, np. wieńce laurowe, kasetony. Przybierały one formy rzeźbień albo złoconych aplikacji.
• Sprawiające wrażenie dynamicznych linie, charakterystyczne dla baroku, ustąpiły miejsca prostocie i symetrii.
• Antyki zyskały widoczne konstrukcje. Nie ukrywano ich tak jak w epoce baroku czy rokoko.

Fot. Komplet salonowy w stylu Empire

Klasycyzm w różnych odsłonach

Styl klasycystyczny rozwijał się niejednorodnie. Inny charakter zyskał w Anglii, gdzie czołowymi twórcami byli wówczas Thomas Chippendale, George Hepplewhite i Thomas Sheraton. Tam przybrał elegancką i jednocześnie dekoracyjną formę. Inną formę przyjął we Francji, gdzie królował cesarski i monumentalny Empire oraz skromniejszy styl Dyrektoriatu . W Niemczech i Austrii powstał styl Biedermeier, stawiający na geometryczne formy i dekoracyjne forniry.