Już w XIX wieku twórcy sztuki użytkowej doszli do wnioski, że wszystko już było. Nowe style to tylko powielanie form i zdobnictwa minionych epok. Nie da się wymyślić krzesła na nowo, a nowe budownictwo i tak w nieskończoność odwołuje się do dawnych stylistyk. Tak powstał historyzm.

Jeśli chodzi o meblarstwo, można interpretować to stwierdzenie zarówno jako spóźnione jak i przedwczesne. Spóźnione, bowiem od wieków każda nowa epoka wyrastała na bazie minionej, a wszystkie nowości były tak naprawdę ulepszeniami tego, co od dawna znane. Przedwczesne, ponieważ sztukę meblarstwa czekały choćby jeszcze niezwykłe lata modernizmu.

Sofa neorokoko

Historyzm – od czego się zaczęło?

XIX wiek był przełomowy dla ludzkości. Dawne porządki społeczne załamały się, rozwój nauki nabierał rozpędu. Wywołało to naturalną tęsknotę do przeszłości, ciągłości, tego co znane i zrozumiałe. Historyzm był też wyrazem buntu dla panującego ładu i harmonii wyrastającego z panującego klasycyzmu.

Antyki historyzowane nie są wyłącznie wiernymi kopiami mebli z poprzednich epok. Poza oczywistymi nawiązaniami do wzorów starożytnego Egiptu, Grecji, Rzymu, epoki średniowiecza, renesansu czy baroku, twórcy mebli antycznych z tamtego okresu także eksperymentowali z formami i materiałami. Z panującego historyzmu w rzeczywistości powstało wiele neo-stylów, w tym: neorenesans, neobarok, neogotyk, neorokoko. Do stylów historyzujących zalicza się także epokę wiktoriańską.

Sekretera neorokoko

Jak się rozwijał historyzm?

Niektórzy historycy uważają, że prądem naturalnie łączącym klasycyzm oraz historyzm był styl arkadowy, nawiązujący do epoki romańskiej, bizantyjskiej, wczesnochrześcijańskiej oraz wczesnorenesansowej. Uznaje się go za narodowy styl niemiecki.

Historyzm w pierwszej fazie zakładał bardzo swobodne inspirowanie się poprzednimi epokami. Antyki z tamtego okresu jedynie nawiązują do dawnych prądów. W początkowym okresie historyzmu bardzo popularne było także wykorzystywanie motywów orientalnych, stąd powstanie stylu neomauretańskiego.

Druga faza historyzmu zakładała bardzo dokładne odwzorowanie założeń poprzednich epok. W tym okresie opierano się na badaniach naukowych i używano wzorników. Dużą popularność zyskał wtedy neorenesans.

Sofa neorenesansowa

Jakie były antyki z okresu historyzmu?

Pod względem wykonania, meble z tej epoki są bardzo zróżnicowane. Wiele egzemplarzy to prawdziwe dzieła sztuki, które w sposób twórczy nawiązywały do formy i dekoracji minionych stylów. Wykonane z najlepszego gatunku materiałów (hebanu, satynowca, szylkretu), pozłacane, ozdobione elementami z porcelany, intarsjami, są porównywalne pod względem wartości oraz wykonania do swoich historycznych pierwowzorów.

Część mebli z tego okresu wyglądała jak dość tanie podróbki. Wykonywane masowo, z tańszych materiałów (np. skórę zastępowano jej imitacjami, zamiast hebanu wykorzystywano barwione gatunki drzew), z rzeźbienia wykonywanymi z tzw. papier-mâché (masy z papieru stosowanej także do tworzenia masek w teatrach). Ponadto możliwość dowolnego interpretowania osiągnięć i kanonów poprzednich epok sprawiała, że niektóre antyki zamiast kreatywnych dzieł sztuki, przypominały przesadnie zdobne karykatury baroku, renesansu czy innych epok.

Czy epoka historyzmu była potrzebna?

Historyzm na pewno nie był przełomową epoką. Trudno uznać ją za znacząca dla historii sztuki meblarstwa. Nie wolno jednak zapominać, że meblarstwo to sztuka użytkowa i zawsze była ona odpowiedzią na potrzeby ludzi – to jego nadrzędna rola. W tamtym okresie ludzie pragnęli powrotu do przeszłości, uchwycenia jej piękna i zamknięcia w postaci mebli czy budynków. Dzięki temu do dzisiaj miasta dumnie prezentują monumentalne gmachy stworzone w duchu neobaroku czy neoromantyzmu, a mieszkania wielu koneserów zdobią prawdziwe perełki stworzone na modłę wspaniałych, pełnych przepychu i artyzmu epok.