Bauhaus to styl zakładający integrację rzemiosła, sztuki i architektury. Dążył do całkowitej prostoty form, odrzucając jakiekolwiek ornamenty. Postulował tworzenia dzieł absolutnych (budynków), cechujących się funkcjonalnością, dostępnością dla mas i przestronnością. Jak powstał, jak rozwijała się jego historia i jak wpłynął na meblarstwo?

Od wojny do wojny

Bauhaus można sprowadzić do kilku prostych idei, które oczywiście są wielkie i miały niepodważalny wpływ na rozwój nowoczesnej architektury, sztuki i meblarstwa. Warto jednak poznać nieco bliżej kontekst polityczny i społeczny, w którym rodził się ten niezwykle kontrowersyjny styl.

W czasach zjednoczenia Niemiec (1871), rząd wprowadził w życie zmiany, mające na celu zintegrowanie poszczególnych landów. Powstał m.in. program kształcenia obowiązujący w całym państwie, do którego należały także szkoły rzemiosła artystycznego – inspirowane brytyjskim Arts and Crafts Movement. W jednej z takich szkół (Kunstgewerbeschule w Weimarze) dyrektorem został Henry van de Veld, współzałożyciel organizacji skupiających prawdziwych dizajnerów. To on nadał kierunek szkole, który udało się utrzymywać nawet po wybuchu wojny, kiedy to zastąpił go Walter Gropius, znany niemiecki architekt. I to właśnie Gropius, po zakończeniu I Wojny Światowiej, przekształcił weimarską szkołę w uczelnie architektoniczną, połączoną z rzemiosłem i sztukami pięknymi, nazwaną Bauhaus.

Fot. Walter Gropius

Gropius w szkole Bauhaus rozwijał swoje kontrowersyjne idee, które zakładały, że to architekt z gruntownym wykształceniem powinien tworzyć dzieła kompletne, łączące w sobie rzemiosło, masową produkcję i standaryzowaną estetykę. Jego plany w dużej mierze okazały się utopijne (np. konieczność edukowania się z zakresu architektury, by tworzyć wzornictwo). W czasie kiedy Gropius tworzył swoją kosmopolityczną uczelnie, inspirowaną jedynie średniowiecznymi cechami i Arts and Crafts Movement, w Niemczech rosły nacjonalistyczne nastroje, mocno odczuwalne w Weimarze. Z tego powodu uczelnia została przeniesiona do Dessau.

Fot. Wnętrze Bauhaus w Dessau

W Dessau uczelnia nawiązała współpracę z lokalnym przemysłem, co pozwoliło na realizację wzornictwa przemysłowego. Szkoła budziła spore zainteresowanie wśród studentów, ze względu na nowoczesny park maszynowy, a także możliwość masowej produkcji przedmiotów sztuki użytkowej. Z czasem Gropius zrezygnował z piastowania stanowiska dyrektora i władzę na uczelni objął architekt Hannes Meyer, komunista. Kolejny dyrektor – Ludwig Mies van der Rohe, podniósł znaczenie szkoły, odcinając się od polityki i wprowadzając zasadę dążenia do doskonałości w projektowaniu. To niestety nie powstrzymało partii hitlerowskiej, która doprowadziła do zamknięcia szkoły w 1933 roku. Co prawda przez kilka miesięcy Bauhaus działał jeszcze jako szkoła prywatna w Berlinie, ale i tą naziści oprowadzili do zamknięcia.

Fot. Budynek Bauhaus w Dessau

15 lat, które zmieniło historię sztuki i architektury

Uczelnia Bauhaus niewątpliwie wpłynęła na kierunek rozwoju sztuki, architektury czy meblarstwa, zresztą uznaje się ją za pierwszą szkołę, edukującą nowoczesnych designerów. Odrzucając tradycjonalizm (nie licząc inspiracji cechami średniowiecznymi i Arts and Crafts Movement) Bauhaus wniósł zupełnie nową jakość we wzornictwie, a także zaakcentował potrzebę produkcji masowej przedmiotów codziennego użytku. Jednak ta postępowa myśl w projektowaniu, odcinanie się od historii i tworzenie sztuki uniwersalnej, kojarzyła się nie tylko władzy, ale i wielu zwykłym obywatelem ze zgniłym lewactwem, co sprawiło, że idee Bauhaus nie mogły w pełni rozwinąć w żadnym niemieckim mieście.