11 dań zamiast 12, łosoś w roli dania głównego czy potrawy z ziemi, lasu, ogrodu, wody i sadu to proste sposoby na urządzenie Wigilii w stylu staropolskim. A gdyby pójść krok dalej i w Sylwestra wspominać nie tylko ostatnie 12 miesięcy, ale też staropolskie zwyczaje? Dowiedzmy się jak wyglądał Sylwester i Nowy Rok w ubiegłych stuleciach.

hands-night-festival-new-year-s-eve

Sylwester Sarmatów

Zwykle 31 grudnia rano Sarmaci wyruszali saniami do lasu na polowania. Na ich celownikach były głównie dziki i zające. Wielogodzinne łowy umilali sobie rozpalaniem ognisk, przekąskami i obfitym spożywaniem wódki oraz koniaku. Wieczorami zjeżdżali do domów i wraz z rodzinami zasiadali do obfitej wieczerzy, która przypominała nieco kolację wigilijną. Posiłek często połączony był ze wspólnym kolędowaniem. Po wieczerzy wszyscy składali sobie życzenia, a potem udawali się na pasterkę noworoczną. Zwykle właściwa biesiada, podobna do dzisiejszych balów sylwestrowych, zaczynała się dopiero 1 stycznia.

sleigh-ride-549727_1280

(Nie)znane tradycje sylwestrowe w dawnej Polsce

Około XVIII na ziemiach polskich pojawił się zwyczaj przebierania i odgrywania różnych scen w wieczór Sylwestrowy. Ta zapowiedź późniejszych balów maskowych ma źródło w zwyczaju łapania przez parobków dworskich małych wilków lub niedźwiedzi i wędrowania z nimi po sąsiedzkich domach. Z czasem zaniechano zwyczaju łapania zwierząt, a zamiast tego, młodzi mężczyźni przebierali się w zwierzęce skóry i w takich przebraniach odwiedzali pobliskie domy. Około wieku XIX na ziemiach polskich popularne było przebieranie się zarówno chłopców jak i dziewcząt i wędrowanie z kolędą po wsi.

horse-547008_1280

Wystrzeliwanie sztucznych ogni także ma swoje źródło w XIX wieku wówczas, w noc noworoczną, fornale strzelali z bata, co miało przynieść szczęście w Nowym Roku. W dawnej Polsce popularne było też obdarowywanie się prezentami z okazji Nowego Roku: podarunki otrzymywali sąsiedzi, dzieci czy nawet służba. W wieku XIX bogatsze warstwy społeczne zaczęły świętować noc Sylwestrową w gronie rodziny czy znajomych obowiązkowo przy wykwintnie zastawionym stole. Potem modne stały się bale Sylwestrowe, wzorem francuskim obowiązkowo przybierające postać maskarady.

Śmieszne i serdecznie zwyczaje ludowe

Prócz przebierania się i kolędowania, staropolskie zwyczaje sylwestrowe obejmowały także płatanie drobnych figli sąsiadom. Należały do nich kradzieże, np. furtek i innych przedmiotów, które potem oddawano czy mazanie okiennych szyb gliną. Nadejście Nowego Roku było także dobrym pretekstem, by obsypać sąsiada owsem z rękawa na znak urodzajnego, nadchodzącego roku. Podobnie jak w noc andrzejkową, także w noc sylwestrową panny wróżyły sobie przyszłość, sprawdzając przede wszystkim jak szybko mogą spodziewać się zamążpójścia.

christmas-market-1897200_1280

Staropolski Sylwester dzisiaj

Dzisiaj, parafrazując klasyka, takich Sylwestrów jak dawniej już nie ma. Warto jednak zainspirować się staropolskimi zwyczajami i zacząć Sylwestra od wycieczki do lasu, najlepiej saniami, zamiast nerwowo krzątać się po kuchni. Można także wykorzystać Sylwestrową noc jako pretekst do odnowienia sąsiedzkich relacji i złożyć z tej okazji mieszkańcom pobliskich domów noworoczne życzenia. Zamiast strzelać sztucznymi ogniami, może lepiej postawić na mniej inwazyjne i przyjaźniejsze dla zwierząt strzelanie z bicza, albo przynajmniej paska? Niezależnie od tego ile tradycji uda nam się przemycić do współczesnego świętowania nadejścia Nowego Roku, dobrze, wzorem dawnych Polaków, przeżyć ten okres wzniośle i radośnie, dzieląc się swoim szczęściem z bliskimi.