Wiek XVIII to jeden z najwspanialszych okresów w meblarstwie – ówczesne francuskie i angielskie antyki – dedykowane osobom zamożnym, są niedoścignione pod względem formy i konstrukcji. Przyjrzyjmy się im bliżej. Zaczynamy od Francji.

Trochę historii

Wiek XVIII kojarzymy z „ludwikami”, jednak to ogromne uproszenie, bowiem różnice między kolejnymi ludwikami (XIV, XV itp.) są znaczące. W dodatku wstępem do Ludwika XV był styl regencji. Skąd ta nazwa? Ludwik XV, dziedzicząc tron, był jeszcze 5-letnim dzieckiem, dlatego do czasu osiągnięcia pełnoletności, władze w jego imieniu pełnił Filip Orleański – regent.

Fot. antyczna komoda

Styl regencji – w połowie drogi między „Królem Słońce” a Ludwikiem XV

Styl regencji często bywa traktowany jako zapowiedź rokoka. Zrewolucjonizował on podejście do meblarstwa i aranżacji wnętrz. Dotychczas w urządzaniu przestrzeni mieszkalnej kluczowa była funkcja reprezentacyjna, często realizowana kosztem wygody. Styl regencji stawiał za to na komfort użytkowania mebli, intymne, kameralne wnętrza, w których można było przyjemnie i swobodnie spędzać czas. Jak zmieniły się antyki w tym okresie?

• ostre, „kanciaste” zakończenia ustąpiły miejsca zaokrągleniom albo były ukrywane pod dekoracjami;
• meble stały się lekkie, małe i łatwe do przesuwania;
• chętnie wykorzystywano jasne gatunki drzewa, a także gatunki egzotyczne;
• meble powszechnie fornirowano, stosowano markieterie i dekorowano brązem;
• pojawiły się nowe ornamenty: motyw wstęgowo-cęgowy (nazywany regencyjnym), romboidalna kratka z różyczkami czy motywy pastoralne.

Styl rokoka – powrót do natury

Wraz z objęciem władzy przez Ludwika XV w dziejach meblarstwa zapanował nowy okres – rokoko. Styl ten wniósł nową jakość w meblarstwo: regencyjna powściągliwość i dążenie do symetrii została wyparta na rzecz fantazyjnych, często asymetrycznych dekoracji, jeszcze płynniejszych linii i lżejszych form. Ducha tego stylu oddaje doskonale sama nazwa: rokoko, która wywodzi się od francuskiego słowa racaille, czyli skomplikowanego, asymetrycznego ornamentu opartego na motywach muszli, kogucich grzebieni oraz płomieni.

Fot. Antyczny stolik w stylu rokoko

W rokoko ważną rolę odegrały inspiracje naturą, a także sentymentalny nastrój. Co sprawia, że antyki w stylu rokoko są tak charakterystyczne i kunsztownie zdobione?

• niektóre antyki zostały wzbogacone o płatki oklein, które nawiązują do płatków kwiatów. Tworzono jest za pomocą techniki bois-de-bout, opierającej się na cięciu drewna w poprzek słojów;
• chętnie stosowano pozłacane okucia;
• popularne stały się wypukłe złote motywy na czarnym tle (imitacji laki) – inspirowane Orientem;
• pojawiły się nowe ornamenty, np. motyw singerie – o żartobliwym charakterze, przedstawiający scenki z małpkami.

Fot. Antyczna komoda w stylu rokoko, wykonana z palisandru

Pierwszy designerzy – uwielbiani przez możnych ebeniści

XVIII wiek to też czas ebenistów – wszak to oni odpowiadali za powstawanie tych użytkowych dzieł sztuki. W ówczesnym okresie mogli oni pochwalić się „marką osobistą”, wyznaczali nowe trendy w projektowaniu mebli, a ich antyki są sygnowane nazwiskiem. W pewnym sensie byli oni jednymi z pierwszych „designerów”. Wśród znanych ebenistów francuskich wyróżnić można np. J. L. Cossona czy J. F. Oebena – który najpierw został ebenistą krewskim, a dopiero potem uzyskał tytuł mistrzowski. Więcej o ebenistach można przeczytać w artykule: Nazwiska, które wart znać – ebeniści.

Fot. Cylindryczna sekretera J. F. Oebena