Z przymrużeniem oka można stwierdzić, że człowiek już u zarania dziejów cechował się narcystycznymi skłonnościami. Wszystko to za sprawą lustra, które jest jednym z najstarszych wynalazków. Tym samym nie sposób zrozumieć dlaczego ten magiczny przedmiot, mimo wysokich walorów estetycznych i niewątpliwej przydatności, jest jednym z najmniej popularnych rodzajów antyków. Ale od początku… kiedy powstały pierwsze lustra i jak toczyła się ich historia?

Na początku był kamień

Według badań prototypy luster powstały już w okresie paleolitu, czyli w czasie, kiedy człowiek zaczął używać prostych narzędzi i nauczył się wykorzystywać właściwości ognia. Pierwsze, prymitywne wersje lustra były po prostu oszlifowanymi kamieniami. Archeolodzy odkryli groby z tamtego okresu, w których były kamienne lustra wykonane z trudnego w obróbce obsydianu. Starożytność podarowała światu lustra z polerowanego metalu: głównie brązu, ale także srebra, cyny czy trującego, ale chętnie eksploatowanego w tamtym okresie ołowiu. Aż do XII wieku naszej ery wynalazki pełniące funkcje luster mocno zniekształcały obraz. Obraz zakrzywiający rzeczywistość nie był chyba jednak aż tak dużym problemem w ówczesnym świecie, o czym może świadczy choćby fakt, że antyczne lustra Greków doczekały się modelu pudełkowego, a płeć piękna w społeczeństwie Hebrajskich niemal zawsze miała pryz sobie lustereczka ręczne.

Fot. obsydian

Pierwsze lustra oparte na szkle powstały już w starożytności, ale dopiero w czasach średniowiecza zaczęto wytwarzać lustra szklane, które odbijały obraz bez zniekształceń. Sekret techniki tkwił w malowaniu powierzchni szkła cienką warstwą mieszaniny rtęci i cyny. Z czasem receptura była oczywiście doskonalona, ale na prawdziwą rewolucję w produkcji lustra ludzkość musiała czekać aż do wieku XIX. Wtedy to opracowano metodę pokrywania szkła cienką warstwą srebra, które lepiej odbija światło, a dzięki masowej produkcji cena tego magicznego przedmiotu została bardzo obniżona.

Lustrzany renesans

Lustra zawierają w sobie pewien paradoks. Chociaż były jednym z najdawniejszych wynalazków człowieka, na prawdziwą popularność czekały bardzo długo, bo aż do wieku XVII. Współcześnie antyczne lustra należą do najrzadziej kupowanego rodzaju antyków. Plusem tej sytuacji jest niewątpliwie cena – na polskim rynku można zdobyć antyczne lustra w bardzo atrakcyjnych cenach, z kolei ich wybór nie jest niestety zbyt szeroki.

Fot. lustro z poł. XX wieku, do kupienia TUTAJ

Magiczna druga strona lustra

W każdym zakątku świata lustra są przedmiotem wielu przesądów i legend. Często przypisywano im także magiczne właściwości – wedle wielu myślicieli lustro pokazuje nie tylko odbicie człowieka, ale także jego wnętrze. Co ciekawe w średniowieczu, które tak silne kojarzy nam się gloryfikowaniem ascezy i piętnowaniem grzechów, przeglądanie w lustrze nie było uważane za coś złego, podtrzymującego próżność. Przeciwnie – panowało wówczas przekonanie, że przeglądanie w lustrze pomaga w pracy nad sobą. Współcześnie wielu psychologów także zaleca „pracę nad sobą” z pomocą lustra, dzisiaj jednak raczej lustro pomaga budować pewność siebie.

Warto też wiedzieć, że zanim lustra zaczęły być masowo produkowane, technika ich tworzenia objęta była tajemnicą i ściśle strzeżona przez nielicznych rzemieślników. Szczególnie tajemną wiedzę na temat luster osiągnęli Chińczycy. Ok IV wieku n. e. wynaleźli lustro, które pod wpływem ostrego światła padającego na taflę, tworzyło na ścianie cień wzoru. Technika wytwarzanie lustra była tak zmyślna i precyzyjna, że gołym okiem nie można było zobaczyć zmian na tylnej powierzchni lustra, tworzących tajemnicze wzory. Dzięki temu lustro uważane było za magiczne, a jego tajemnice badacze rozwikłali dopiero na początku XX wieku.